“ĐI PHIÊN DỊCH THỰC TẾ” (FIELD TRIP INTERPRETING) - TRẢI NGHIỆM CẦN THIẾT CHO SINH VIÊN CHUYÊN NGÀNH BIÊN – PHIÊN DỊCH

        Hiện nay vấn đề thất nghiệp của sinh viên  sau khi ra trường ngày càng tăng và là một bài toán đối với tất cả các trường đại học. Một trong những yếu tố khiến cho tỉ lệ sinh viên ra trường thất nghiệp hoặc phải làm không đúng chuyên ngành đó chính là khả năng làm việc thiếu thực tế của sinh viên. Sinh viên ngành ngôn ngữ Anh của khoa Du lịch và Ngoại ngữ đều có công việc làm ngay sau khi ra trường tuy nhiên tỉ lệ sinh viên làm đúng chuyên ngành biên phiên dịch lại chiếm tỉ lệ rất thấp. Một câu hỏi đặt ra là làm thế nào để sinh viên ngành ngôn ngữ Anh có thể đủ tự tin về kiến thức và kinh nghiệm của bản thân để ứng tuyển vào những vị trí theo đúng chuyên ngành của mình? Với những băn khoăn đó tôi xin mạnh dạn đề xuất áp dụng đi phiên dịch thực tế cho sinh viên chuyên ngành biên –phiên dịch.
II. Tiến trình thực hiện hoạt động “đi phiên dịch thực tế”
1. “Phiên dịch thực tế” là gì?
        Để hiểu rõ về vấn đề này đầu tiên ta phải hiểu được thế nào là “thực tế”? Một chuyến đi thực tế là hoạt động học tập được tổ chức tại một nơi nào đó ngoài lớp học. Đó có thể là hoạt động diễn ra trong thời gian ngắn dưới sự quan sát của giáo viên hoặc là một dự án điều tra khảo sát dài ngày. Điều quan trọng ở đây chính là hoạt động diễn ra ngoài khuôn khổ cứng nhắc của lớp học (Michie, 1998). Vậy “phiên dịch thực tế” là gì? Đây là hoạt động được tổ chức tại địa điểm ngoài lớp học nơi sinh viên có cơ hội tiếp xúc với hoàn cảnh thật và thực hiện công việc phiên dịch của mình như là một thông dịch viên thực thụ.
        Hiện tại sinh viên ngành hướng dẫn của khoa Du lịch và Ngoại ngữ đã áp dụng hình thức trải nghiệm thực tế thường xuyên và các chương trình đều được lên kế hoạch trong chương trình dạy. Và qua các chuyến thực hành trải nghiệm thực tế , các sinh viên đều cảm thấy rất hữu ích. Đó chính là lý do tại sao tất cả cac em sinh viên ra trường ngành hướng dẫn đều làm đúng chuyên ngành của mình.
        Từ thực tế của sinh viên ngành hướng dẫn, tôi  luôn tự hỏi tại sao sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh không áp dụng như vậy?  Hiện tại trong chương trình đào tạo  đều có phân rõ giờ học lý thuyết và giờ học thực hành. Tuy nhiên giờ học thực hành đều giới hạn trong khuôn khổ của lớp học. Và tôi nhận thấy thay vì các giờ học thực hành trong phòng học thì giáo viên có thể tổ chức một hoặc hai chuyến “field trip” cho mỗi môn phiên dịch. Vậy cách thức thực hiện ra sao?
2. Cách thức thực hiện
        Ngay từ đầu khóa học, giáo viên cần có kế hoạch cụ thể và hết sức chi tiết về địa điểm và thời gian dự kiến cho sinh viên đi phiên dịch thực tế. Theo Pieroux (2005), đi thực tế là hoạt động như chiếc cầu nối giữa môi trường học chính tắc trong lớp với môi trường thoải mái ngoài lớp học. Điều này có nghĩa là hoạt động thực tế phải tạo điều kiện cho người học ứng dụng kiến thức học được trong lớp vào thực tiễn cuộc sống. Như vậy, hoạt động này chỉ nên được thực hiện khi sinh viên đã được cung cấp một lượng kiến thức cơ bản nhất định đủ để ứng dụng vào thực tế, tốt hơn hết là đối với sinh viên ở giai đoạn đầu kỳ một năm học kỳ thứ ba khi sinh viên bắt đầu học môn phiên dịch 2. Ở giai đoạn này, sinh viên đã được trang bị một số kiến thức nhất định về quy trình phiên dịch cũng như các kỹ năng phiên dịch chủ yếu đủ để tiến hành phiên dịch thực tế.
        Thêm vào đó, hoạt động “phiên dịch thực tế” chỉ có kết quả tốt nếu được chuẩn bị thật chu đáo. Cụ thể, trước khi tiến hành cho sinh viên đi thực tế giáo viên cần tạo cơ hội cho sinh viên tiếp xúc trước với nơi họ chuẩn bị đến thông qua hoạt động trên lớp hoặc bài tập chi tiết đòi hỏi sinh viên phải làm quen với địa điểm sẽ đi phiên dịch thực tế bằng cách tìm hiểu thông tin trên mạng. Một số thuật ngữ có liên quan cũng như kiến thức nền về lĩnh vực, địa điểm sinh viên sẽ thực hành phiên dịch sẽ rất hữu ích cho sinh viên khi đi phiên dịch thực tế. Chẳng hạn, khi cho sinh viên luyện dịch về lĩnh vực di tích lịch sử và địa điểm dự kiến đi phiên dịch thực tế là Côn Sơn thì giáo viên cần cung cấp những cụm từ cơ bản về chủ đề này. Bên cạnh đó, sinh viên có bài tập về nhà là đọc thông tin trên mạng và tổng hợp viết tóm tắt về địa điểm du lịch này. Bằng cách này, sinh viên cảm thấy tự tin hơn và năng động tham gia dịch vì họ đã được chuẩn bị kỹ từ vựng và thông tin về địa điểm mình sẽ dịch. Ngoài ra, nếu trong chuyến đi không có hướng dẫn viên cung cấp thông tin, các em sẽ chủ động đóng vai người cung cấp thông tin cho nhóm khác dịch.
         Đi thực tế là một hoạt động yêu cầu các kỹ năng kiến thức sống cao. Hoạt động diễn ra trong môi trường sống thực tế mà đôi khi có những tình huống không lường trước xảy ra. Vì vậy, giáo viên không chỉ trang bị kiến thức cho sinh viên mà còn hướng sinh viên đến việc trau dồi thái độ và các kỹ năng mềm như hợp tác tốt với bạn đồng hành trong suốt chuyến đi, thu thập và xử lý chia sẻ thông tin, tác phong phù hợp cho chuyến đi,... Điều này đòi hỏi sự khéo léo và nhiệt tình của giáo viên để giúp sinh viên phát triển các kỹ năng thái độ được yêu cầu. Giáo viên lúc này đóng vai trò là người bạn đồng hành để hiểu và trợ giúp sinh viên lúc cần thiết.
        Một bước cuối cùng nhưng hết sức quan trọng đưa đến sự thành công của chuyến đi “phiên dịch thực tế” đó là tổ chức buổi đánh giá và chiêm nghiệm về chuyến đi sau khi chuyến đi kết thúc. Điều này có nghĩa là khi sinh viên tiến hành hoạt động dịch của mình, giáo viên cần quán xuyến, ghi chép cụ thể hoặc thu ghi hình từng chi tiết quá trình diễn ra để nhận xét sinh viên. Có như vậy, sinh viên mới đút rút được kinh nghiệm và làm tốt hơn cho hoạt động kế tiếp. Nhận xét phản hồi sẽ phải tuân thủ theo nguyên tắc tham khảo cả ý kiến của người học (David Nunan, 1998). Vì vậy, các sinh viên tham gia chuyến đi đó cũng phải tham gia ý kiến nhận xét cùng với nhận xét của giáo viên. Một khi sinh viên đưa ra ý kiến nhận xét được về các sinh viên khác có nghĩa là họ đã đút rút được kinh nghiệm hay nói khác hơn là học qua lỗi của bạn.
III. Một số kiến nghị và kết luận
1. Về phía người trực tiếp giảng dạy
        Sẽ có ý kiến cho rằng hoạt động đi thực tế chỉ nên tổ chức cho sinh viên du lịch vì đối tượng sinh viên này cần phải cọ xát thực tế để hiểu thêm về địa điểm họ có thể làm việc trong tương lai. Sẽ như thế nào nếu có sự phối hợp giữa hai nhóm sinh viên: du lịch và phiên dịch nơi sinh viên du lịch sẽ đóng vai trò hướng dẫn viên và sinh viên phiên dịch sẽ đóng vai trò thông dịch viên cho các hướng dẫn viên này? Điều này rất cần sự hợp tác tốt giữa các giáo viên dạy các môn du lịch và phiên dịch để cùng lên kế hoạch tổ chức chuyến đi thực tế cho sinh viên kết hợp cả hai chuyên ngành.
        Hoạt động “phiên dịch thực tế” như đã trình bày ở trên đòi hỏi cao ở người giảng dạy để trang bị cho sinh viên không chỉ kiến thức mà còn cả kỹ năng và thái độ làm việc thích hợp. Điều này có nghĩa là để giúp sinh viên thành công khi tiến hành hoạt động trên, giáo viên phải chuẩn bị thật kỹ và chi tiết với cả nhiệt huyết và lòng yêu nghề từng bước trước, trong và sau khi kết thúc chuyến đi. Điều này cho thấy rằng giáo viên phải thực sự làm việc và có kế hoạch thật chi tiết ngay khi bắt đầu khóa học mà nếu vì bận hoặc không đủ nhiệt huyết thì không dễ thực hiện chút nào.
        Lòng tin của sinh viên sẽ vững chắc hơn nếu họ biết tất cả các hoạt động của mình đều được giáo viên theo dõi quán xuyến. Ý kiến nhận xét phản hồi của giáo viên là một nhân tố cho sinh viên thấy được điều này. Vì vậy, việc tổ chức một buổi chia xẻ nhận xét và đút rút kinh nghiệm là không thể thiếu trong việc quyết định sinh viên sẽ hứng thú hơn và quan tâm hơn khi thực hiện hoạt động này.
 2. Về phía nhà tổ chức giáo dục
        Mặc dù trường ta gần đây đã không ngừng tạo điều kiện để giáo viên được thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy nhưng nhiều quy chế chưa thực sự linh hoạt. Đề nghị linh động xác nhận thời gian và sự tham gia cho các giáo viên tổ chức đi thực tế cho sinh viên.  
        Bên cạnh đó, hoạt động “phiên dịch thực tế” không chỉ diễn ra ở những địa điểm nổi tiếng về du lịch. Thực ra có nhiều hội thảo hội nghị hoặc sự kiện vẫn cần sự có mặt của thông dịch viên. Vì vậy, nhà trường cần tạo điều kiện cho sinh viên tham gia vào các sự kiện này để có thể học tập kinh nghiệm từ đồng nghiệp đi trước. Và nếu có thể, sinh viên nên được cho cơ hội để tham gia với tư cách thông dịch viên thực sự cho những lĩnh vực thông thường.
3. Kết luận
        Con đường đổi mới phương pháp giáo dục sẽ còn dài và có không ít những gian nan. Làm thế nào để hướng sinh viên đến với thực tiễn nhằm đáp ứng được nhu cầu của xã hội là vấn đề để giáo viên chúng ta, trên phương diện người dạy, trăn trở nghĩ suy.  Trên đây chỉ là một số ý kiến  riêng của bản thân. Sẽ có không ít những thiếu sót. Rất mong sự góp ý của các đồng nghiệp.